Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan son enflasyon rakamları, ekonomik çevrelerde şaşkınlık yarattı. Eylül ayında beklenen enflasyon oranının üzerinde bir artış yaşanması, özellikle gıda ve eğitim sektörlerindeki yükselişler dikkat çekti. Bu durum, tüketicilerin bütçelerini zorlarken, ekonomistler de yeni tahminler yapmaya başladı.

Enflasyonda Beklenmedik Yükseliş

Eylül ayında enflasyonun yükselmesinde en büyük etkenlerden biri eğitim sezonunun açılması oldu. Ancak bu yılki artış, önceki yıllara göre daha belirgin bir şekilde gerçekleşti. TÜİK'in açıkladığı verilere göre, aylık enflasyon %3.23 olarak gerçekleşti. Bu oran, eylül ayları için bile oldukça yüksek bir seviyede. Koronavirüs salgını öncesindeki beş yıllık dönemde (2015-2019) eylül ayı için ortalama enflasyon rakamı %1.8 seviyesindeydi. 2020-2024 döneminde ise bu rakam %2.6 olarak kaydedilmişti. Bu veriler, karşımızda ortalamaların üzerinde bir enflasyon olduğunu gösteriyor.

Gıda ve Eğitimdeki Artışın Etkileri

Enflasyon rakamlarının alt kırılımlarına bakıldığında, gıda ve eğitim gruplarındaki artışlar dikkat çekiyor. Aylık enflasyonun 1.11 puanı gıdadan, 0.48 puanı ise eğitim grubundan kaynaklanıyor. Eylül ayı ortalaması yaklaşık %1.5 olan gıda enflasyonu, bu yıl %4.62 olarak gerçekleşti. Eğitim grubundaki aylık enflasyon ise %17.90 olarak kaydedildi. Özellikle üniversite eğitimindeki fiyat artışları, ailelerin bütçelerini ciddi şekilde zorluyor. Üniversite eğitimindeki aylık artış %61.67, yıllık artış ise %64.58 olarak gerçekleşti.

• Gıda enflasyonu: %4.62
• Eğitim enflasyonu: %17.90
• Üniversite eğitimi aylık artış: %61.67
• Üniversite eğitimi yıllık artış: %64.58

Dış Ticaret ve Enflasyon İlişkisi

Bu haftanın bir diğer önemli verisi dış ticaret istatistikleriydi. İhracat artmaya devam ederken, ithalat da yükselişini sürdürüyor. Bu durum, dış ticaret açığı ve enflasyon üzerinde baskı oluşturuyor. Tüketim malları ithalatındaki artış, özellikle enflasyon açısından risk teşkil ediyor. İhracat performansımız güçlü kalmayı sürdürse de, dış ticaretin daha dengeli ve büyümeyi destekleyici bir yolda ilerlemesi için bazı hususlara dikkat etmek gerekiyor:

• İmalat sanayi ihracatında yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün grubunun payını artırmak.
• Hizmet ihracatını daha fazla desteklemek.
• İthalat tarafında tüketim ithalatının payını kontrol altında tutmak.

Sonuç olarak, eylül ayında yaşanan enflasyon artışı, özellikle gıda ve eğitim sektörlerindeki yükselişlerle birlikte tüketicilerin bütçelerini zorlamaya devam ediyor. Dış ticaret verilerindeki dengesizlikler de enflasyon üzerinde baskı oluşturuyor. Ekonomistlere göre, bu durumun önüne geçilmesi için yapısal reformlar ve dengeli politikalar izlenmesi gerekiyor. Aksi takdirde, enflasyonun önümüzdeki aylarda da yüksek seyretmesi bekleniyor.